Ülkemizde köygöçüren, evcikkıran ve ölüm meleği isimleriyle bilinen amanita phalloides türü mantar, ölümle sonuçlanan zehirlenmelerin %90’ından sorumlu. Kültür mantarı ve saman mantarı gibi yenilebilir türlerle olan benzerliği nedeniyle özellikle kırsal kesimde sıkça toplanan bu mantar, içerdiği alfa-amanitin ve phalloidin adı verilen toksinler nedeniyle karaciğer-böbrek metabolizmasına etki ederek 6 saat içinde kusma ve ishal gibi semptomlara, 72-96 saat arasında ise organ yetmezliği nedeniyle ölüme sebep oluyor. Alfa-amanitinin öldürme mekanizması bilinmemekle birlikte, toksinin genlerde şekerin proteinlere tutunmasını sağlayan STT3B adlı bir proteinin üretimini tetiklediği biliniyor. Henüz bir panzehiri bulunmadığından, köygöçüren mantarı zehirlenmelerinde tek etkili çözüm, karaciğer nakli olarak görülüyor.
1999 yılında yapılan bir araştırma yüksek dozda asetilsistein kullanımının köygöçüren zehirlenmelerinde etkili olduğunu gösterse de, araştırmanın yalnızca 11 kişi üzerinde yapılmış olması kesin bir yargıya varmamıza engel oluyor.
Bununla birlikte, geçtiğimiz günlerde yayımlanan yeni bir araştırma. halihazırda medikal prosedürlerde kullanılan bir boyarmaddenin, karaciğer hasarına yol açan alfa-amanitin toksininin zararlı etkilerini bloke edebildiğini gösterdi. İndosiyanin yeşili adı verilen bu boyarmadde halihazırda göz anjiyografisinde kullanılıyor. Labaratuvar ortamında yetiştirilen insan hücreleri ve fareler üzerinde testleri yapılan araştırmaya göre, zehirlenmeyi takip eden dört saat içinde kullanıldığında alfa-amanitinin neden olduğu karaciğer ve böbrek hasarını büyük ölçüde engelleyebiliyor ve sağkalım oranını kaydadeğer oranda artırıyor.
KAYNAKÇA
B. Wang et al. Identification of indocyanine green as a STT3B inhibitor against mushroom alpha-amanitin cytotoxicity. Nature Communications. May 16, 2023. doi: 10.1038/s41467-023-37714-3.
K.T. Vo et al. Amanita phalloides Mushroom Poisonings — Northern California, December 2016. Morbidity and Mortality Weekly Report. Vol. 66, June 2, 2017, p. 549. doi: 10.15585/mmwr.mm6621a1.
Montanini, S., Sinardi, D., Praticò, C., Sinardi, A. U., & Trimarchi, G. (1999). Use of acetylcysteine as the life-saving antidote in Amanita phalloides (death cap) poisoning. Case report on 11 patients. Arzneimittel-Forschung, 49(12), 1044–1047. https://doi.org/10.1055/s-0031-1300549
Saey, T. H. (2023, May 16). Scientists may have found an antidote for death cap mushrooms. Science News. https://www.sciencenews.org/article/antidote-death-cap-mushrooms
