Kelebekler harika canlılardır. Rengarenk etrafta dolaşırlar. Baharın habercisidir… Çocukluğumuzdan beri hangimiz bir kelebek görüp de neşelenmedik ki?
Kelebekler, hayvanlar aleminin eklem bacaklılar şubesinde yer alan böcekler sınıfına ait Lepidoptera takımında yer alırlar. Güveler de bu gruba dahildir. 20.000′i aşkın kelebek türü vardır.
Lepidoptera kelimesi Yunancada “pullu kanat” anlamına gelir. Antarktika haricinde her kıtada yaşayabilirler.
Diğer tüm böcekler gibi kelebekler de altı bacağa sahiptir; üç bölümden oluşan ana gövdesi (kafa, göğüs, orta bölüm) ve karın (kuyruk ucu), ayrıca iki tane anteni ve iki tane de petek gözü vardır.
Polenlerin bitkiden bitkiye taşınmasına yardımcı olurlar. Ve sebzelerin, çiçeklerin yeni tohumlar üretmesini sağlarlar. Kuşlar, memeliler ve diğer böcekler için -özellikle tırtıl aşamasında iken- yiyecek olurlar.
Kelebeklerin buna karşı bazı önlemleri var tabi. Harika kanatları sayesinde kamufle olmayı iyi becerirler! Renkli kanatları bazen tehlikeymiş gibi görünebilir. Mesela bu turuncu kelebek çok dikkat çekici değil mi? Kuşların ilgisini çekecektir! Ama bir de doğal ortamında bakalım! Oldukça iyi gizlenmiş durumda…
Ya da bu yeşil parlak kelebeğe bakalım. Doğal ortamında ise yine kamufle olmuş durumda değil mi? Resmen bir yaprak gibi! Bu kamufle, avcıların onları bulmasını zorlaştıracaktır.
Ama her kelebek ortama uyum sağlayan kanatlara sahip değil… Mesela bunlar gibi kalın noktaları ve parlak şeritleri olabilir. Bu yırtıcılar için onları kolay hedef yapmaz mıydı? Ama bunu yırtıcıları korkutacak bir desen gibi düşünebiliriz. Kanatlarındaki desenler bir baykuşun gözlerine benzemiyor mu?
Ve mesela bu kelebeğin kanat uçlarına bir bakalım… Tıpkı bir yılanın başına benziyor! Gerçekten enteresan…
İşte bu onların korunmasına neden olan kamufleler! Daha cesur olan kelebeklerde var ama. Mesela bu desenli kelebekler… Kuşları korkutacak bir desene sahip değil gibi. Ama bazı kelebeklerin yenmesi kuşları zehirliyor. Bu da zehirli bir kelebeğe ait bir desen. Ve kuşlar böyle kelebeklerden uzak dururlar. Ve aslında zehirli olmayan kelebekler, kendilerini korumak için kanatlarını zehirliymişçesine şekiller ile donanırlar! Yani zehirli olan kelebekleri taklit ederler!
Kelebekler soğukkanlıdır, yani vücut sıcaklıklarını ortama adapte edemezler ve vücut sıcaklıkları düşük olduğunda uçamazlar. Kışları kış uykusuna yatanları mevcuttur.
Bir kelebeğin hayatında dört aşama vardır:
-Yumurta
-Tırtıl
-Koza yani pupa evresi
-Kelebek
Bu yaşam döngüsüne metamorfoz denir. Yani başkalaşım…
Kelebekler önce yumurta içinde 3 ile 7 gün kalırlar. Yaprak üstlerinde olmalarının nedeni yumurtadan çıkınca yemeği olan yaprağa hemen ulaşabilmesidir. Ve buradan tırtıl olarak çıkarlar. Ve ilk besin kaynakları yumurtalarıdır! Ve sürekli yerler, sürekli!
2 veya 5 hafta kadar büyüyüp 3 veya 4 kere deri değiştirirler. Uygun boyuta ulaşınca bir yapraktan aşağıya sarkıp etraflarına pupa denilen ipek örerler. Ve bu koza içinde çok nadir türlerde uzun olsa da ortalama 1 hafta kadar kalırlar. Ve sonunda 4 tane kanadı olan harika kelebeklere dönüşürler!
Bir kelebeğin ömrü 20 ila 40 gün arasındadır. Yani sanıldığı gibi 1 gün ömürleri yoktur.
Kelebekler ayaklarıyla tat alırlar. Tırtıl evrelerinde ağızlarıyla yaprakları yerken kelebeklerde ağız yoktur. Hortuma benzeyen tüpleri ile çiçeklerden nektar içerler. Ayaklarına yapışan polenler sayesinde de çiçeklerin üremesine yardımcı olurlar.
Kelebek demişken hepimizin merak ettiği sevdiğimiz bir fenomene bakalım!
Kelebek etkisi!
Bay Hiç Kimse filminde Nemon’un elinde tuttuğu kağıdın yağmur damlasıyla ıslanması ve sayıların silinmesi üzerine aslında o yağmur damlasına yol açanın Brezilya’da bir restoranda yumurta pişiren bir adamın yol açtığı buharın binlerce km ötede bir yağmura dönüşmesi sahnesidir.
Harika bir sahne değil mi?
Şimdi enteresan kelebek örneklerine bakalım
Ejderha Kuyruğu Kelebeği
Hindistan, Pakistan, Tayland, Çin’de görülmektedir.
Kuş Kanadı Kelebekleri
Dünyanın en büyük kelebekleridirler. Kuş benzeri uçuşa sahiptirler. Çoğunlukla Pakistan ve Hindistan’da görülürler. Neredeyse 30 cm kanat açıklığına sahipler
Cam Kanatlı Kelebekler
Evet bildiğiniz saydam cama benzer kanatları var. Şili’ye has bir kelebek türüdür. Yırtıcı hayvanlardan kendilerini kanatlarının saydamlığı ile korumaktadırlar.
88 Kelebeği
Başka bir deyişe sayı kanatlı kelebek. Kanatlarında sayılar var. Çoğunlukla 88! Kosta Rika ve Meksika’ya has bir kelebek türüdür.
Mavi Morfo Kelebeği
Meksika Venezuela ve Brezilya’da bulunurlar. Mavi renkleri nedeniyle çok popülerler. Koleksiyoncular bu yüzden onları avlamakta… Ve maalesef türleri azalmaktadır…
Ölü Yaprak Kelebeği
Meşe ağacı yapraklarını andırıyor.
Hükümdar kelebekleri
Kimilerine göre dünyanın en güzel kelebekleridir. Kanada’da yaşamaktadırlar. Harikalar değil mi?
Son olarak, elektron mikroskobu altında kelebek kanatlarına bakalım….
Doğamız harika aslında değil mi? Tabi biz onlara karşı acımasız olmadığımız sürece!
