CyberPunk, bizim gibi bilim kurgu severlerin hakim olduğu bir dünya olan bilimkurgu edebiyatının bir alt türüdür.
Çoğunlukla bizim de çok sevdiğimiz neon tabelalar ile özdeşleşmiştir. Hayatımızın her alanında yapay zekalar, robotlar, uçan arabalar distopik bir dünyada sunulmuş dahi olsa da sanki geleceği tasvir ettiği de aşikardır.
Kapitalizmin ulaşacağı en üst aşamalardan birini sembolize eder.
Çürümüş bir toplumun çizilmişliğidir aslında; kapitalizm çürür, çürür ve iyice çürütür.
‘Yüksek teknoloji, düşük yaşam” hakimdir.Teknoloji her zamankinden fazla, en üst aşamaya gelmiş fakat çoğunluk ise her zamankinden daha yoksul ,daha beter bir yaşama itilmiştir.Yoksullar ;yapay zekaların, robotların içinde bile olsa uyuşturucu, açgözlülük ve çetelere maruz kalmaktadır. Kurtuluşları ise diğerlerinden daha güçlü olmak adına daha açgözlü olmaktan geçmektedir.Yapay zekalar ve aralarındaki mücadeleler, sibernetik protezler, akıllı araçlar, silahlar, çeteler, mega şirketler, kiralık polisler, rüşvet, yalan, suç, gettolar, kültürel çatışma kısacası yakın geleceğe dair ögeler barındırır.
Sinemadan, kitaplara, oyunlara, mangalara, animelere ve dizilere kadar geniş alanda örneklerini gördüğümüz cyberpunk teması, siber ve punk’ın birleşiminden türemiştir. Haberleşme, kontrol ve denge kurma bilimi olarak tanımlanan siber çok hızlı gelişmiş teknolojiyi ifade ederken punk ise daha karmaşık bir hikayeye sahiptir.
Sex Pistols müzik grubunun ilk ortaya çıkmalarına dayanır esasen
isyan etme, farklıyı savunma, tırnak için de anarşizm ögeleri barındırıyor gibi görünse de esasen anı yaşama, geleceğin olmaması temellerine dayanır boşvermişliğin dışa vurum kültürüdür. Çok hızlı gelişim hızına sosyolojik ve kültürel olarak yetişememiş, ayak uyduramamış ve sindirememiş insanoğlunu temsil eder aslında.
Punk, proleteryanın sevgisini, burjuvazinin ilgisini kazanmıştır. Aristokrasi ise bu sayede hepsinin parasını gibi bir kavrayış yerinde olacaktır…
İşte bu iki kelimenin birleşiminden siperpunk, cyperpunk türetilmiştir. Cyberpunk terimi ismini Bruce Bethke’nin 1983 yılında Amazing Science Fiction Stories dergisi için yazdığı, bir grup bilgisayar korsanını konu aldığı “cyberpunk” isimli kısa öyküsünden alır ama ilk başyapıt cyberpunk hikayesi 1984 yılında William Gibson tarafından yazılan Neuromancer’dır. Bilimkurgu edebiyatının en önemli ödülleri olan Hugo, Nebula, ve Philip K. Dick gibi ödülleri almıştır.
1982 yılında Philip K.Dick’un Andoridler Elektrikli Koyun Düşler mi? kitabından uyarlanarak senaryolaştırılan ve Ridley Scott tarafından filme alınan, Harrison Ford’un baş rolde oynadığı Blade Runner cyberpunk türünün kült filmlerinden biridir.
Hükümetler genellikle ikinci plandadır veyahut esamesi bile okunmaz. Onların yerini politik ekonomik ve hatta askeri arenada, mega şirketler almıştır. Cyberpunk içerisinde konusunun odağı çoğunlukla hackerlar, yapay zekalar ve mega şirketler arasındaki anlaşmazlık/gerilimdir.
Teknoloji insan hayatını kolaylaştırmaktan çok onu azgınca istila etmiş, daha da ötesine giderek; teknoloji ve insan bir olmuştur.
Bedenın uzuvlarının yeni makine parçalarıyla değiştirme, hologromik dünyalarda gezinme, kendilerini bilgisayar parçalarıyla birleştirip onarla bir bütün olma, kasvetli, karamsar, gri, karanlık dünyayı da neon tabelalarla bıçak gibi yırtma teması ,sisli bir dünyada sunulmuştur.1989 yılında yayınlanmış aynı adlı mangadan uyarlanan 1995 yapımı Mamoru Oshii tarafından yönetilmiş Ghost In the Shell animesi tam da bunları tarifleyen bir özet gibidir. Matrix filmlerininde en büyük etkilenme konusudur da aynı zamanda.
Sınıf ayrımları şimdikinden kat ve kat daha derinleşmiş olmasına rağmen teknolojiye herkes bir şekilde ulaşabilmektedir.Netflix dizilerinden biri olan Altered Carbon dizisi şu andaki en iyi örneklemeri içinde barındırır. Daha çok isyancıların bireysel çıkarlar güttüğü, ideolojik yaklaşımlarının basit olduğu ve toplumsal ayaklanma gibi kavramlar sığ işlenmektedir. Çoğunlukla dedektiflik, olay çözme temeli üzerinden hareket edilir. İnsanoğlu kısmen uzaydan faydalansa da hala dünyaya sıkışıp kalmıştır. Siberpunkta insanoğlu Star Trek’de olduğu gibi teknolojinin sadece nimetlerinden faydalanmazlar, gezegenler arası seyahatlerde hakim değildir. Siberpunkta tıp ancak size yapay organlar tesis etmek için ilerlemiştir. Bunların da çoğu karaborsaya düşmüştür. Günümüzde cyberpunk teması taşımasa bile kitaplarda, filmlerde yada oyunlarda işlenen bazı konular onunla karıştırılır.
Aslında; Steampunk, Dieselpunk, Atompunk gibi bilimkurgu alt kültürleri olmasına karşın cyberpunk kadar ünlenememişlerdir.
Basitçe temaların üzerinden geçelim;
Steampunk
Kötücül gelecek senaryoları yerine, her şeyin mümkün olabileceği, makinelerin, buharların ve insanların beraber “evrimleşerek” yarattıkları yeni dünyayı ve o dünyadaki yeni insanların ütopik ancak oldukça “gerçekleşebilir” yaşamlarını anlatıyor. Petrol ve elektrikten bir haberiz bu dünyada tabi her şey buhar gücüyle. Wild Wild West filmi bir örnek olabilir. Dishonored bilgisayar oyunu ve Jules Verne hikayelerini örnek olarak gösterebiliriz.
Dieselpunk
1. ve 2. dünya savaşları arasında kalmış gibi imhaya açık bir dünyayı temsil eder.Mesela Mad Max filmi iyi bir örnektir ya da ölümcül makineler. Bioshock bilgisayar oyunu da biraz biraz andırır.
“Steampunk barışı ve teknolojik icadı vurgularken, Dieselpunk; savaşı ve silahları vurguluyor. Steampunk temizken, Dieselpunk cesur ve kirlidir.
Atompunk
Adından anlaşılacağı gibi evrenimizde artık radyasyon hakimdir.
Nükleer enerjinin yol açtığı bir dünya çizilmektedir.Metro kitap serisi, ya da oyunları ve Fallout en iyi örnekleridir.
Tabi cyberpunk temasının içine demin sıraladıklarımız katılmaktadır ama pek de onu karşılamamakta oldukları için katogorize etmek istedik.
Cyberpunk kültürünün en iyi yazar örnekleri
Bruce sterling, Greg Bear, Pat Cadigan, George Alec Effinger, Micheal Swanwick, Walter Jon Williams,, Altered Carbon yani değiştirilmiş karbon serisinin yazarı Richard Morgan ve William Gibson.
