Dünyamızın gidişatı açısından Bakalit hakkında bilinçlenmemiz gerekiyor. Plastiği hayatımızda kullanmadığımız alan neredeyse yok gibi artık. Üstelik şu güne kadar üretilen bütün plastikler hala varlığını sürdürüyor!
2015’te üretilen plastik 322 milyon ton! Bu bütün İstanbul’daki neredeyse bütün evleri dolduracak kadar fazla!
1955’ten beri toplam 7.8 milyar ton plastik atık yarattık… Bu da bütün İstanbul kadar 20 şehir daha demek! 20 tane İstanbul evlerini dolduracak kadar plastik!
Kullanılan bu plastik maalesef her şeyimizde var. İlaç sanayisinde, iletişimde, bilgisayarda ve seyahatte…
Plastiksiz yaşayamıyoruz resmen.
Bakalit ilk sentetik ürettiğimiz plastiktir.
Çok hafif, çok güçlü, ısıya dayanıklı ve elektriği iletmiyor. 20. yüzyılın başında her alette neredeyse bakalit vardı. Telefonda, tabakta, radyoda, çaydanlıkta hatta tekstil ürünlerinde…
Bakalit, Leo Baekeland tarafından bulundu. 1907’de petrolden aldığı fenol kimyasalını alkol olan formeldehit ile birleştirip birkaç ilave madde ekledi, ıssıttı ve bakalit böylece ortaya çıktı.
Bilimsel adı ise polioksi benzel metil glikol hidrattır. Plastik ise Yunanca “plastikostan” gelir. Kalıba sokmak/şekillendirmek anlamında kullanılır. Bakalit doğada bulunan plastiklerden etkilenilerek üretilmiştir. Evet, doğa kendi kendine plastik üretmektedir. Mesela kehribar! Kauçuk ağaçlarından gelen lateksi kıyafetleri su geçirmez yapmak için kullanıyoruz mesela. Kaplumbağa kabuğu ve gergedan boynuzu aslında plastiktir.
Bütün plastikler karbon içeren monomerlerden oluşur. Monomerler birbirine bağlanınca polimer olur. Polyester, naylon, teflon tekrar işlenebilen plastiklerden olurken; bakalit, melamin ve silikon tekrar işlenemez olan plastiklerdir.
2. Dünya Savaşı’nda plastik dev bir endüstri haline dönüştü. Uçaklarda, tanklarda, dişli çarklar, sentetik/kauçuk tekerlekler, paraşütler ve halatlar naylondan üretildi.
Dünya plastik üretiminde de tabii yine dünya üretimin 3’te 2’si ile ABD’yi görüyoruz. Ayrıca plastik 2. Dünya Savaşı’ndan sonra eğlence kültüründe de çığır açtı. Hatta televizyonun her eve girip ucuzlamasını da plastik sağladı. Sonra plastik torbalar hayatımıza birden girmeye başladı. Artık günümüzde her yıl 500 miyar plastik torba kullanılıyor! Yani dakikada 1 milyon tane! Neil Armstrong’un aya diktiği bayrak bile naylondan yapılmıştı.
1950’lerde 1.5 milyon ton plastik üretilirken 1960’larda 25 milyon ton üretilmeye başlandı. 1970’de ise 50 milyon ton!
Tabi 1975’te Coca Cola ve Pepsi cam şişelerin pahalı maliyeti yerine pet şişelere geçerek dünyanın daha fazla plastiğe boğulmasını sağladı.
1980’lerle beraber plastiğin yarattığı ortam çevresel bir kıyamete dönüştü. Ucuz olduğu için rahatça atabildiğimiz plastikler ortadan maalesef yok edilemiyor. Bir plastiğin doğal yollardan parçalanabilmesi için maalesef 450 yıl gerekmektedir. Ama bu bir tahmin daha şu güne kadar ürettiğimiz hiçbiri yok olmadı… Doğada buna benzer pek bir şey olmadığı için doğa bunu nasıl ayrıştıracağını tam bilmiyor!
Bu yüzden plastik kirliliği yüzleşmemiz gereken en tehlikeli sorunlardan biri.
Buna rağmen plastiksiz yaşam neredeyse imkansız düzeyde. Kalp pilleri plastiktir ve her yıl binlerce insanın hayatını kurtarıyor. Ya da emniyet kemerleri de hatta on milyonlarca insanın kullandığı işitme cihazları bile plastik. Ve dünyada bulunan 35 milyon diyabet hastası tek kullanımlık plastik şırıngalarla hayatta kalabiliyor.
Plastik, sporda da çok sık kullanılıyor, kasklarda da kıyafetlerde de. Yaşam kalitemizi kolaylaştıran çok kullandığımız bir araç maalesef.
Ama denizlerimiz, okyanuslarımız bu yüzden her yıl kirleniyor. Her yıl ortalama 12 milyon ton denizlerimize plastik atıyoruz. Bu da dakika başına bir çöp kamyonunu denize atıyoruz demek! Şaşırtıcı gibi ama okyanuslarda 5 büyük yüzen çöp dağı bulunmakta…
Bunların bazıları İstanbul’un 3-4 katı büyüklüğünde 100.000 tona yakın plastik atıktan oluşuyor.
Sadece bununla kalsa yine iyi. Her yıl yüzbinlerce deniz canlısı ve kuş bunlar yüzünden ölüyor! Böyle giderse 2050 yılından önce okyanuslarda balıktan çok plastik olacak…
Biz de her hafta bir kibrit kutusu kadar farkında olmadan plastik yiyoruz…
Plastik her alanda basit ve ucuz kullanımda olduğunda sıklıkla başvurduğumuz bir vazgeçilmezimiz. Ama bedeli gerçekten çok ağır…
Gezegenemiz ölüyor…
Ve farkına varabilmek için bile artık çok zamanımız yok…
