Astronomi Hypatia Arşivi

Analemma Nedir? 

Dünyada çok az kişinin üzerinde uğraştığı bu enteresan astronomi fenomenini ( Analemma ) inceleyelim…

Analemma

Çok garip değil mi? 

Everest’in tepesine şu güne kadar 5000’in üzerinde insan tırmanmış.  Dünyanın en yüksek tepesinin yakınlarında bulunan k2’ye bile -ki kendisi 8611 metre ile dünyanın ikinci dağı olarak geçiyor ve dünyanın en zor tırmanılan dağı olmasına rağmen- ona  bile şu güne kadar 200’e yakın dağcı tırmanmış ve dik, son derece buz olan zemininde hatta şu güne kadar 54 kişi de hayatını kaybetmiştir… 

everest

Ama bu imkansızlıkları bile yerine getiren onlarca insan varken, şu görüntüleri çekebilen koca evrende sadece 100’ün altında insan var maalesef…

İlk analemma 1979 yılında yapılmıştı…

ilk Analemma

İlk analemma için Güneş’in 44 çeşit görüşünün alınması 2 yıl sürdü. O zamanlar, yazılımda görüntüleri birleştirmek için dijital kamera da yoktu…. Ve hatta 2000 yılına kadar Ay’da yürüyen insandan daha az kişi analemma çekmeye kalkışmıştı.. 

Bir süperstar, rock yıldızı kadar değerli ve sabırlı bir iş yapmalarına rağmen, haberimiz olmadığı gibi bu fotoğrafları, üfürük ya da grafik oyunları sanıyoruz… 

Şu görüntülerin güzelliğine bakın…. 

Analemma

Evet belirli aralıklarla aynı saatte aynı noktadan fotoğraflanan yörüngesi olan bir cisim ,1 ya da 2 yılın sonunda bize bir şekil bırakacaktır. 

Çok sabırlı çok titiz ve disiplinle yapılması gereken bir iş olduğundan, az sayıda astrofotoğrafçının üzerinde çalıştığı bir iş… Türkiye’de hatta dünyada bu konuda en iyilerden olan Tunç Tezel’in fotoğrafladıklarına bakalım… 

yarım analemma

Azerbaycan Bakü’den çekilmiş bu fotoğrafta yarım bir sekiz var. 2 Nisan ve 16 Eylül tarihleri arasında çekilmiş 17 görüntüden oluşuyor. En yukarıda gördüğünüz Güneş içindeki nokta da Venüs gezegenidir bu arada!

tutulemma

Bu fotoğraf ise Side’de çekilmiş içinde bir de 29 Mart 2006’da çekilmiş olan tam bir güneş tutulması var… Ondan buna tutulemma ismini vermişler… 

Ayrıca sadece Güneş değil, Mars’ın da analemması Tunç Tezel tarafından çekilmiş… 

mars

Mesela burada, gelecekten haber verdiklerini iddia eden şarlatan astrolojistlerin Mars’ın geri hareketi diye tariflediği şey olsa gerek … 

Bu arada Mars geri filan gitmez! Güneş sistemindeki yörüngeler çok karmaşık örgüler gibi birbirlerinin, güneşin ve kendilerinin etraflarında hem de eğik açılarla döndükleri için karmaşık bir örgü yapısına benzerler… Bu yüzden çekilen görüntülerde enteresan şekiller oluşmakta.. Muazzam değil mi? 

İkinci fotoğrafta arkada da tahminimce Uranüs dolanmakta … 

uranüs

Ve Venüs’e ait bir analemma… Ankara ODTÜ’den çekilmiş 25 kareden oluşuyor… Havalı bir şekil ortaya çıkmış resmen… 

venüs

Analemma çekmek zordur. Az kişi tarafından çekildiğinden anlamışsınızdır zaten… Çok ciddi sabır gerektirdiği gibi, yıl içersinde 30–50 gün çekim yapmanız gerekir. Aynı noktadan aynı açıdan aynı saatte… 

Eee tabi hava koşullarının da size izin vermesi gerekir.. Güneş’in parlamalarını engellemek için de güneş filtreleri kullanmalısınız.. Daha sonra, bu farklı farklı günlerde çekilmiş görüntüler ilk çekilen analemma fotoğrafı kadar zor olmasa da yine tek tek seçilip photoshop, Pixinsight , Deep Sky Stacker, Registax, gibi programlarla işlenmeli ve üst üste bindirilmelidir… İşleme işlemleri de yine sabır ve emek gerektirecektir.

Dünyadan gök cisimlerinin bir periyod halinde çekilmesiyle oluşan analemmayı daha da ileri götürebiliriz… Mesela diğer gezegenlerde Güneş tam tur dönmelerinde nasıl şekiller ortaya çıkarırdı? 

marstan analemma

Mesela bu Mars’tan çekilmiş bir görüntüler bütünün illüstrasyonlarla birleştirilmesi ile oluşmuş Güneş analemması Buna gözyaşı şekli deniyor… Mars ağlıyor mu yoksa?? 🙁 Gitar penasını da andırıyor ama değil mi? 

Yine Merkür de bu şekilde nokta gibi… 

Jüpiter de yine elips bir şekil oluşuyor… 

Satürn, Uranüs, Neptün’de de sekiz oluşuyor…  

Venüs’te de yine elips oluşacaktır… 

Bunların sebepleri hepsinin yörüngelerinin farklılıkları ve eğimleridir. Dünya’da çıkan bu şekillerin nedenleri de yine aynı sebepten; Dünya’nın dönme ekseni yörüngesel düzlemine göre 23.44 derece eğik olması ve Dünya, Güneş’in etrafında dönen eliptik bir yol izlemesinden kaynaklıdır… Eğer eliptik yörünge yerine daire halinde dönüyor olsaydık bu sefer 8 şeklimiz çok daha düzgün bir hal alacaktı… Ve eğer Dünya eğilmeseydi ve Güneş çevresindeki yörüngesi mükemmel dairesel olsaydı, Güneş yıl boyunca gökyüzünde aynı yerde görünecekti. Ve nokta gibi bir fotoğraf ortaya çıkacaktı. Ama bu mevsimleri de ortadan kaldıracaktı, mevsimlerden söz etmemiz de olanaksızlaşacaktı maalesef… Evet mevsimler eksen eğikliği sayesinde oluyor… 

Uydumuz Ay’ın da analemması muhteşemdir… 

ayın analemması

Mesela bu fotoğraf 1993 yılında 13 günlük  bir seri ile çekilmiştir… 

Ay’ın analemma çekimi için de biraz püf noktaları bilmek gerekiyor… Her gün ortalama 51 dakika sonra Ay aynı konuma gelmekte bu yüzden ardışık olarak gün gün 51 dakika sonra çekim yaparsanız analemmaya ulaşacaksınız… 

Yine tuna nehri kıyısında Budapeşte’de çekilmiş bir Ay analemması… 

ay tunç tezel

Analemma terimi Yunancadan gelir ve bir Güneş saatinin kaidesini ifade eder.  Bu yüzden Güneş saatine benzer şekilde bir çubuk kullanarak fotoğraf çekmeden de yerde de bunu yapabilirsiniz…

Güneş’in her gün güzel parladığı bir yer seçin…  Yere sivri bir çubuk yerleştirin. Her gün, aynı zamanda, ilk çubuğun gölgesinin sonunun olduğu yeri işaretlemek için başka bir çubuk yerleştirin. İşleri basitleştirmek için bunu her gün aynı saat yerine her ay aynı tarih ve saatte yapabilirsiniz. Yıl sonunda, çubuklar tarafından yapılmış bir şekil 8 şekliniz olacak.  İşte bu sizin Güneş analemma eğriniz! 🙂 Ve belki de sonsuzluğu simgelemiş olacaksınız…

gölge çubukları

Tabi fotoğraflayarak da kendi analemmanızı kolayca yapabilmeniz için ihtiyacınız olan şey bir tripod, kamera ve biraz sabır. Kamerayı sabit bir yerde ve yönde tutun ve yıl boyunca her zaman aynı saatte birden fazla çekim yapın. Belki elimizdeki cep telefonları bile buna ulaşabilir… Ve yine tekrarlıyoruz çok çok sabırlı olun.. Sonunda efsane fotoğraflarınız olacak…